zondag 26 oktober 2014

Dom Under

Waarom beleven we tijd als iets wat voor of achter ons ligt?
Opgravingen laten zien dat tijd onder onze voeten ligt.
In het historische hart van Utrecht, het Domplein, ga je onder de grond en daal je af in de tijd. Een spectaculaire belevenis met film, geluid en vondsten en de unieke mogelijkheid om zelf op zoek te gaan naar de geschiedenis van deze bijzondere plek. Laag op laag is zichtbaar gemaakt; van het Romeinse castellum, opeen volgende kerken, bisschoppelijke en keizerlijke paleizen tot aan de Dom zelf. Tijdens de opgravingen vonden ze o.a.: gedecoreerde stenen fragmenten van een kerk, Romeinse sieraden en zelfs een heuse muntschat uit de vroege middeleeuwen. Het voelt alsof je midden in de opgraving staat en zelf de archeoloog bent.

De archeologie zat niet alleen onder mijn voeten, maar reikte ook tot ruim boven mijn hoofd. Met een lamp in de hand ging ik op pad. Het was de bedoeling dat je met die lamp op zoek ging naar het verhaal. Als je het goed deed kreeg je dat te horen door de koptelefoon die je op had. Zo liep ik daar onder de grond in het donker en zag de lichtstralen van tegemoet komende mensen. Met mijn eigen lamp speurde ik de omgeving af van onder tot boven. Voor ik het door had liep ik twee keer hetzelfde rondje, maar er viel dan ook zo veel te zien! Eenmaal buiten genoot ik van de zon, onder de grond is het duidelijk frisser. Maar ja, een archeoloog doorstaat alle temperaturen.
Voor meer info over Dom Under:  

zondag 19 oktober 2014

Keizer Karel schaakmat in Nijmegen

Karel de Grote was afkomstig uit het geslacht der Karolingen die na de Merovingen en de Pepiniden aan de macht kwamen. Hij leefde van 747/748 – 28 januari 814. Vanaf 9 okt. 768 was hij koning van de Franken en vanaf 25 dec. 800 keizer van het Westen. Karels volledige titel luidde vanaf die tijd: Karolus serenissimus Augustus a Deo coronatus magnus pacificus imperator Romanum gubernans imperium, qui et per misericordiam dei rex Francorum atque Langobardorum (vrij vertaald: „Karel, doorluchtige Augustus, door God gekroond, grote vrede stichtende keizer, het Romeinse Rijk regerend, bij Gods genade ook koning van de Franken en Langobarden”). Zijn laatste rustplaats is de Paltskapel van de Mariakerk van Aken. Op initiatief van keizer Frederik Barbarossa werd Karel de Grote op 29 december 1165 door de tegenpaus Paschalis III heilig verklaard.

Doordat hij zich inzette voor het herstel van de zeven vrije kunsten, astronomie, muziek, grammatica, geometrie, retorica, dialectiek en de aritmetica, was het schaken in opkomst. Vanaf de 11deeeuw hoorde het schaken tot de zeven verplichte hoofse vaardigheden waarover een ridder diende te beschikken. Het schaken werd snel populair bij hoog adellijke mannen en vrouwen.
De oervorm van schaken is duizenden jaren oud, de oudste herkenbare variant is vermoedelijk Perzisch.
De huidige vorm van het schaakspel ontstond aan het eind van de 15e eeuw in Frankrijk, toen de dame met de huidige machtige mogelijkheden haar intrede deed. Daarom wordt schaken ook wel een koninklijk spel genoemd.

Karel de Grote had een paleis in Nijmegen. Dit jaar herdenkt Nijmegen de 1200ste sterfdag van de man die de grondlegger van ons huidige Europa wordt genoemd, door middel van een Karel de Grote jaar. Voor de festiviteiten is er een vervanger gecast. Zo was hij o.a. te bewonderen tijdens de Blijde Incomste waarin ik ook meeliep. Kijk en vergelijk.http://www.gelderlander.nl/extra/2.14631
Tijdens het gebroeders van Limburg festival speelde schaken ook een rol, zo was er een lezing, levend schaken en kon je middeleeuws schaken en zelf strijden tegen de koning. Schaakmat!

Bronnen:




zondag 12 oktober 2014

Middeleeuws Arabische Maaltijd

Zoals de Romeinen niet zonder Garum konden en de Middeleeuwers niet zonder pouldre, konden ze in het middeleeuws Arabië niet zonder Murri.
Het is een geurig kruidig zoutmiddel. Er zijn verschillende recepten overgeleverd uit de dertiende eeuw. Sommigen hebben een rijpingsproces van enkele maanden nodig, anderen zijn op de dag zelf al te gebruiken.
Een recept voor Byzantijnse Murri begint als volgt: Neem, in naam van God de Allerhoogste, drie pond honing geschroeid in een ketel.’ Aan het eind van het recept staat vermeld: ‘De gewichten en maten van de ingrediënten zijn gegeven in ponden en gewichten van Antiochië en Zahiri in Mayyafarqin.’ De vermelding doet vermoeden dat andere plaatsen andere gewichten gebruikten. Een modern bewerking door David Friedman levert een bruikbaar recept op.
Als hoofdingrediënt werden verschillende soorten vlees aangeraden zoals: lam, geit, ezel en reekalf. Het gerecht werd gemaakt in een zeepstenen pot, deze zijn nog steeds te koop. Het lamsvleesrecept dat ik gebruikte was het geliefde recept van kalief Haroen al-Rashīd, de man die een rol speelde in een aantal vertellingen van 1001 nacht. Toen ik dat zag wilde ik ook weten waar de naam van die sprookjesbundel vandaan kwam.



Dat het geurig en kruidig zou worden, kon ik wel geloven met o.a. kweepeer, nigella en veel zout op de ingrediëntenlijst. Ik had geluk want het is het seizoen van de kweepeer, ze waren zelfs op de markt verkrijgbaar. Een geurige pasta was het eindresultaat. Daar gebruikte ik de volgende dag een eetlepel van toen ik een middeleeuws Arabische lamsvleesrecept ging bereiden. Wat een geurexplosie toen de Murri in aanraking kwam met de hete pan!

Het verhaal van 1001 nacht gaat als volgt: De sultan wilde zeker zijn van de trouwheid van zijn vrouw. Daarom liet hij zijn vrouw na de huwelijksnacht doden. Zo werden er steeds nieuwe vrouwen naar hem toegebracht en trouwde hij vele malen. Tot er op een dag een vrouw bij hem gebracht werd die tijdens de huwelijksnacht hem een verhaal vertelde, maar hem bewust in onwetendheid achterliet over de afloop. Zo kreeg zij het voor elkaar dat ze een dag en een nacht langer mocht leven, de Sultan wilde immers de afloop van het verhaal horen. De vrouw vertelde vele nachten zonder hem de afloop te vertellen. De nachten werden weken, maanden en zelfs jaren. In die tijd schonk zij hem kinderen en de Sultan kreeg haar lief. Na 1001 nacht besloot hij dat de wet aangepast moest worden zodat zijn vrouw mocht blijven leven.

Bronnen:
- David en Betty Friedman, The Miscellany. Online publicatie met middeleeuwse recepten, en artikelen en gedichten.

- http://www.coquinaria.nl/

zondag 5 oktober 2014

Sinistra, en de rechtsomdraaiende trap

Kasteel Radboud is nog echt zo’n kasteel waar je je levendig voor kunt stellen hoe het er vroeger uitzag en aan toe ging in en om het gebouw. Het kasteel heeft zijn oorsprong in de dertiende eeuw. Het is de enige overgebleven Friese dwangburcht. Eerder maakte het deel uit van een reeks kastelen met als doel de West Friezen in bedwang houden. De opdrachtgever is graaf Floris de V van Holland.


Dat het kasteel gebouwd werd om oorlog te voeren is nog duidelijk te zien aan de wenteltrap die rechtsom draait en daarmee als verdediger van bovenaf ruimte geeft aan de rechterhand. Als het eenmaal zo ver was moest je als vijand in de toren de trap op naar de verdediger die zich daar verschanst had. Pas als je de laatste verdediger eruit hebt gewerkt was het kasteel van jou. Ik als linkshandige had er profijt van kunnen hebben, maar helaas, bij iedereen was in die tijd de zwaardhand de rechterhand omdat links werd geassocieerd met de duivel. Het woord ‘sinistra-sinister’ betekent niet alleen ‘links’, maar ook ‘onheilspellend’.

Beter voorkomen dat je je moet overgeven of over de kantelen in de gracht wordt gegooid?
Veel bezit hadden mensen in die roerige tijd niet, wat had je er aan als er oorlog was, dan ging het alleen om wegwezen en overleven. Om snel je spullen mee te kunnen nemen waren er meer kisten dan kasten. Een kist stond veel sneller op een kar of in een koets dan een kast.


Terwijl ik over het voorhof het terrein afloop en het middeleeuwse gebouw achter me laat, hoor ik twee dames fantaseren over ‘leven op het kasteel’. Tja, ik ben duidelijk niet de enige. Mocht er strijd komen dan ben ik in het voordeel met mijn linkerhand als zwaardhand, nu mag het wel.

Een vriend van me (Maarten Borst) liet zich inspireren door dit mooie kasteel en maakte er een 3D geheel van .https://stg-3dwarehouse.sketchup.com/model.html?id=4830c2565808d4e35202d745bae9a28f & https://3dwarehouse.sketchup.com/model.html?id=u6c52f4ce-3739-4d15-83f8-2d1ed0a509c8
Kijk, vergelijk en draai rond.

Kasteel Radboud is te bezoeken, heeft een vaste collectie en organiseert activiteiten.